Autyzm
Oznaki autyzmu da się zaobserwować już u niemowląt i dzieci do trzeciego roku życia. Za takie pierwsze symptomy na wczesnym etapie rozwoju uważane są trudności z nawiązaniem i utrzymaniem kontaktu wzrokowego, niechęć do przytulania się czy brak uśmiechu na widok opiekuna (ograniczenie mimiki). Sygnałem zaburzenia może być również niereagowanie na głos rodziców oraz brak zainteresowania innymi dziećmi.
Niepokojącym objawem w pierwszych latach życia dziecka jest także niedzielenie uwagi (niepodążanie za wzrokiem osoby dorosłej) i niewskazywanie palcem na przedmioty czy sytuacje, które budzą zainteresowanie.
Ponadto dzieci ze spektrum autyzmu bawią się w specyficzny sposób. Ich zabawę cechuje ubóstwo i powtarzalność. Bawienie się polega np. na gromadzeniu, porządkowaniu i układaniu przedmiotów. Zabawa może mieć także dziwaczny charakter i służyć jedynie dostarczaniu sobie doznań dotykowych. U dzieci autystycznych nie obserwuje się też zabaw związanych z naśladowaniem (np. „a ku ku”, „pa, pa”).
Rodzice dzieci z autyzmem często mogą zaobserwować lęk w reakcji na hałasy domowe i nieszkodliwe obiekty (np. na pluszową zabawkę). Dzieci z zaburzeniami ze spektrum przejawiają też problemy ze snem i jedzeniem. Ponadto nie zgłaszają złego samopoczucia – ich jedyną reakcją w takim przypadku jest pobudzenie.
Jeśli obserwacja dziecka do 3. roku życia potwierdzi takie zachowania, powinieneś skonsultować się z lekarzem psychiatrą lub psychologiem, którzy zdecydują, czy istnieje ryzyko wystąpienia autyzmu.
Objawy autyzmu a nieprawidłowy rozwój mowy
Sygnałem do rozpoznania spektrum może być też nieprawidłowy rozwój mowy. Świadczą o nim np.:
- brak lub znaczne opóźnienie gaworzenia;
- opóźnienie rozwoju mowy;
- „płaski” i monotonny lub śpiewny i dziwaczny sposób mówienia;
- mowa niesłużąca komunikacji – powtarzanie zasłyszanych wypowiedzi innych osób (echolalia), brak rozumienia fraz;
- powtarzanie słów, zdań czy dźwięków w celu autostymulacji (bez związku z podejmowaną aktywnością);
- odwracanie zaimków (określanie siebie jako „ty”, a innych jako „ja”);
- tworzenie nazw przedmiotów w nawiązaniu do ich przeznaczenia lub wymyślanie własnych słów.
Niektóre dzieci z autyzmem przez całe życie pozostają mutystyczne (nie posługują się mową).
Autyzm – objawy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym
W związku ze zwiększaniem się trudności zadań społecznych, objawy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym stają się bardziej widoczne i łatwiej je diagnozować. Zalicza się do nich m.in.
- brak zainteresowania zabawami grupowymi lub dziwaczny sposób nawiązania kontaktów społecznych;
- schematyczne, mało kreatywne zabawy, brak tzw. zabawy funkcjonalnej (opartej na wyobraźni i naśladowaniu);
- brak rozumienia sytuacji i zasad społecznych;
- ograniczone rozumienie mowy;
- brak umiejętności podtrzymywania rozmów;
- naleganie na niezmienność w środowisku, opór przed zmianami, reagowanie na zmiany lękiem czy wybuchami złości;
- zaabsorbowanie pojedynczymi szczegółami, cechami przedmiotu lub problemami;
- koncentracja na jednym lub kilku szczególnych, wąskich zainteresowaniach;
- mechaniczny sposób uczenia się (bez zrozumienia);
- trudności w zakresie myślenia abstrakcyjnego oraz porządkowania i przetwarzania informacji;
- brak umiejętności przypisania innym stanów psychicznych;
- nadmierna impulsywność i aktywność, rzadkie używanie gestów;
- stereotypowe ruchy (np. trzepotanie rękami, klaskanie, kołysanie się czy chodzenie w kółko);
- nadwrażliwość lub obniżona wrażliwość na bodźce zmysłowe;
- niezwykłe zainteresowanie bodźcami sensorycznymi (np. pozorna obojętność na ciepło/zimno/ból, nadmierne obwąchiwanie lub dotykanie przedmiotów, fascynacja obracającymi się obiektami).
Jeśli obserwujesz podobne zachowania u dzieci w wieku przedszkolnym, istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń i powinno się rozważyć wykonanie diagnozy autyzmu.
mgr Adrianna Baj – psycholog