„BAJKOTERAPIA, CZYLI MAŁYMI KROCZKAMI PRZEZ WIELKIE PROBLEMY!!!”

Biblioterapia ze szczególnym uwzględnieniem bajkoterapii.

Biblioterapia to niesienie ludziom pomocy z udziałem książek, które pomagają rozwiązać ich codzienne problemy. Od dawna jest stosowana w psychoterapii, jako forma wsparcia psychicznego. Współcześnie oprócz tego, że wykorzystuje się ją w leczeniu osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych, to jeszcze wśród zdrowych, które borykają się z osobistymi problemami i przeżywają rozmaite lęki. Biblioterapeutyczną interwencję można więc zastosować w kilku przypadkach np. :

– dla poprawy samooceny,                                                                                       

– żeby lepiej zrozumieć zachowania i motywacje innych ludzi,

– dla powiększenia szacunku względem swojej osoby,

– dla rozbudzenia zainteresowań,

– dla zredukowania presji intelektualnej lub/i emocjonalnej,

– dla uświadomienia odbiorcy, że inni też się zetknęli z takim problemem jak on,

– dla pokazania, iż istnieje kilka rozwiązań danego problemu,

– aby pomóc dopasować indywidualny plan działań, który doprowadzi do rozwiązania trudnej sytuacji.

Przebieg biblioterapii będzie inaczej wyglądał w przypadku osób dorosłych, a inaczej u dzieci, osób zdrowych i chorych.

Bajkoterapia – terapia bajką.

Większość osób dorosłych chciałaby powrócić jeszcze raz do lat swojego dzieciństwa, które kojarzy się im jako okres najprzyjemniejszy w życiu, bez żadnych zobowiązań, problemów, podejmowania trudnych decyzji. Jednak nie wszyscy dorośli potrafią sobie wyobrazić, jak dużo problemów może spotkać dziecko w tym frywolnym etapie życia. Starają się nie myśleć o tym, nie dyskutują, często zapominają, a przecież okres ten jest przepełniony różnego typu lękami. Każda osoba dorosła bała się w przeszłości ciemności, stworów, fantastycznych potworów, duchów, samotności, wejścia w nowe otoczenie, odrzucenia przez rówieśników, rodziców, nauczycieli itd. Dzieci silnie przeżywają wszelkie porażki, problemy, sytuacje trudne. Długo o nich pamiętają, co może wywołać smutek i lęk nie tylko w okresie dzieciństwa, ale może również negatywnie wpływać na nasze późniejsze życie, na sposób naszego reagowania emocjonalnego. Przeżywając je dzieci tkwią jakby w pułapce, z której nie potrafią się wydostać, bo najczęściej nie umieją opowiedzieć
o swoich problemach, zwrócić się o pomoc.

Przykre doświadczenia oraz nieradzenie sobie ze swoimi emocjami mogą doprowadzić u dzieci do konfliktów z otaczającym je światem i emocjonalnych zaburzeń. Gdy lęk rośnie, a dzieci nie znają sposobu rozwiązania problemu, wtedy pomocne mogą stać się bajki terapeutyczne, które są uwielbiane przez najmłodszych.

Bajka terapeutyczna pozwala nie tylko zapoznać się i oswoić z sytuacjami budzącymi niepokój (rozstanie z rodzicami, ciemność, kompromitacja, śmierć, hospitalizacja), ale i znaleźć rozwiązanie nękających problemów, skłaniając dziecko do szukania skutecznych sposobów radzenia sobie z własnymi trudnościami”. Uświadamiają dziecku, że wstydzić się, bać się, smucić, płakać to nic złego, że to jest zupełnie normalne i innych również to spotyka. Bajki te dają dzieciom także poczucie bezpieczeństwa.  Są to utwory tak napisane i skonstruowane, by dziecko potrafiło w nich odnaleźć cząstkę siebie oraz swoich emocji, uczuć, danych problemów, jakie je dręczą. Bajki o charakterze terapeutycznym otwierają przed dzieckiem nowe możliwości wyboru rozwiązania problemu, mogą uaktywniać doświadczenia, uczucia i wyobrażenia, pozostające wcześniej w sferze nieświadomości.

Bajki powinno się stosować także w profilaktyce, żeby przygotować dziecko do trudnej sytuacji, która może je spotkać, jak np. pójście do dentysty, do nowej szkoły, śmierć zwierzaka, przyjście na świat rodzeństwa, rozwód rodziców, pobyt w szpitalu itd. Do zasad, które warto przestrzegać czytając bajki terapeutyczne dzieciom, należy m.in.:

– obserwacja dzieci podczas czytania lektury i po jej skończeniu

– po przeczytaniu utworu nie należy zmuszać dziecka do rozmowy. Jeśli natomiast ono samo tego chce, to koniecznie z nim porozmawiaj;

– w trakcie rozmowy, nie wypytuj, czy bajka jemu się podobała, nie tłumacz również treści. Dziecko samo potrafi odnaleźć ukryty sens,

– nie sugeruj dziecku odpowiedzi nawet wówczas, kiedy wyciągnęło według ciebie niewłaściwe wnioski.

– nie oceniaj tego, co mówi, ono może dokonać innej interpretacji.

– pamiętaj, iż dziecko może inaczej nazywać emocje i odbierać dane zachowanie;

– jeżeli dziecko nie chce rozmawiać, nie wyciągaj zbyt pochopnych wniosków. Nie musi to oznaczać, że nie zrozumiało tekstu.

Pracując z bajką warto urozmaicać terapię, wprowadzając dodatkowe, atrakcyjne dla dzieci elementy np.:

– rysowanie, malowanie, kolorowanie ilustracji do danego fragmentu tekstu;

– konkursy, rebusy, krzyżówki, zagadki związane z utworem;

– projektowanie ubrania dla głównego bohatera;

– wymyślanie przez dzieci dalszego ciągu wydarzeń lub innego zakończenia bajki;

– wydzieranki;             

– inscenizacja przez dzieci wybranych scen;

– dyskusja na temat przeczytanego tekstu;

– piosenki związane tematycznie z utworem;

– pacynki;

– kukiełki itp.

Typy bajek terapeutycznych.

M. Molicka wyróżnia trzy rodzaje bajek terapeutycznych:

– relaksacyjne

– psychoedukacyjne

– psychoterapeutyczne

Każda z tych bajek jest adresowana najczęściej do dzieci 4-9 letnich.

Struktura bajek terapeutycznych, czyli jak samemu stworzyć bajkę terapeutyczną.    

M. Molicka przedstawia strukturę bajek terapeutycznych, za pomocą której można tworzyć własne bajki. Wszystkie terapeutyczne opowieści zawierają w sobie stałe elementy, które dotyczą:

  • tematu

W każdej z bajek terapeutycznych przedstawiona jest inna sytuacja, która wyzwala lęk (np. lęk przed bólem, upokorzeniem, ciemnością, separacją od rodziców, szkołą itp.)

  • głównego bohatera.

Bohater główny powinien wyzwalać w dziecku przyjemne i miłe skojarzenia. Może być dzieckiem, zabawką, przedmiotem lub zwierzęciem, z którym odbiorca będzie mógł się identyfikować. Musi mieć cechy, jakie charakteryzują pacjenta, ale nie powinny być one takie same np. zbliżony wiek. Osoba opowiadająca bajkę terapeutyczną powinna dopasować, zmienić tak imię bohatera, żeby miało ono podobne brzmienie do imienia słuchacza. Jego płeć musi być taka sama jak płeć dziecka. Główna postać zawsze boryka się z problemem, z którym też nie radzi sobie dziecko. W jego rozwiązaniu pomagają mu inne postacie bajkowe.

  • innych bajkowych postaci.

Inne postacie „pomagają zwerbalizować lęk, uczą skutecznych sposobów zachowań, umożliwiają głównemu bohaterowi osiągnięcie sukcesu, uczą pozytywnego myślenia w sytuacjach lękotwórczych w kategoriach: mogę, potrafię, chcę, nie boję się, poszukuję rozwiązań.” Stwarzają nastrój emocjonalny przepełniony serdecznością, miłością, radością i zrozumieniem.

  • tła opowiadania.

Bajka powinna rozgrywać się w dobrze znanym przez dziecko środowisku, co może ułatwić proces identyfikacji. Opisywane miejsce akcji powinno być przedstawione jako przyjazne, spokojne, bezpieczne, w którym panuje pewien ład i porządek. Powinno wywoływać pogodny nastrój wśród bohaterów.

 

Opracowały:
Katarzyna Stefańczyk
Grażyna Lisowska